Platon, Aristoteles ve Augustinus’ta zaman kavramı

Abstract

Bu makalede Platon, Aristoteles ve Augustinus’un zaman konusunda benimsedikleri ortak görüşlerin yanında, onun varlığı ve mahiyeti bağlamında birbirinden ayrıldıkları noktalar değerlendirilmiştir. Platon ve Aristoteles, zamanın hareket temelli bir tür ölçü/sayı olduğu ve varlığı açısından nesnel bir gerçekliğe sahip olduğu hususunda benzer bir kuram geliştirmişlerdir. Bununla birlikte Platon mitolojik bir anlatıya bağlı olarak zamanın yaratılmış olduğunu savunurken; Aristoteles daha bilimsel sayılabilecek bir yaklaşımla onun yaratılmadığını ve dolayısıyla ezeli ve ebedi olduğunu iddia etmiştir. Öte yandan Augustinus ise sadece teolojik kaygılarla zamanın Tanrı tarafından yaratıldığını belirtmekle kalmamış aynı zamanda zamanın hareketle ilişkilendirilmesine karşı çıkmış ve onun insan zihninde hafıza, algılama ve beklenti anlamında ruhun bir ölçümü olarak var olduğunu ileri sürmüştür. Zaman konusunda hafıza ve beklentiye yaptığı vurgu ve zamanın hareketle ontolojik anlamda ilişkilendirilmesine karşı itirazı Augustinus’un zamanı zihni bir gerçeklik (öznel zaman) olarak kavradığı şeklinde okunabilir. Platon ve Aristoteles’in ontolojik anlamda zamanı nesnel ve mutlak bir gerçeklik olarak kavradıkları yerde, Augustinus’un onu teolojik kaygılarla zihni bir gerçeklik olarak temellendirdiği söylenebilir. Bu çalışmada ayrıca üç filozofun kuramları ekseninde ontolojik ve teolojik kaygıların zaman kavramının anlaşılmasına doğrudan etki ettiği ve zamanın gerek varlığı gerekse gerçekliği açısından farklı biçimlerde temellendirildiği iddia edilecektir.