Endülüs valiler dönemi’nde Berberî isyanları

Abstract

Hz. Peygamber döneminden itibaren İslam Tarihi içinde birçok isyan faaliyeti meydana gelmiştir. Dinî, iktisadî, siyasî ve içtimaî çerçevede gerçekleşen bu isyanlar, gerçekleştiği bölgede var olan devleti ve toplumu derinden etkilemiştir. Bu makalede incelenen isyan hareketleri ise, 94/715 – 138/756 yılları arasında Endülüs’te gerçekleşmiş olan Berberî isyan hareketleridir. Valiler dönemi olarak da isimlendirilen bu dönem içerisinde gerçekleşen isyanlarından ilki Mûnise isyanı olmuştur. Emevîlerin Mağrib Berberîlerine uygulamış oldukları sert politikalardan dolayı ortaya çıkan bu hareket, kuzey bölgelerinde Müslüman hâkimiyetinin zayıflamasına sebep olmuştur. Bu bölgelerinde hâkimiyet elde etme çabası içinde olan Hıristiyanlar, Endülüs’ü Müslümanlardan geri alma idealini ifade eden Reconquista’nın temelini bu dönemde atmaya başlamıştır. Valiler döneminde gerçekleşen diğer isyan hareketi ise Büyük Berberî İsyanı olmuştur. Bu hareket başta oryantalistler olmak üzere, birçok araştırmacı tarafından incelenmiştir. Gerçekleştirilen bu çalışmada ise, ana kaynaklardan hareketle adı geçen isyan hareketi incelenerek, ilgili görüş ve yorumlar bu kaynaklar çerçevesinde tetkik edilmeye çalışılmıştır. Endülüs’te taht kavgaları, iç savaşlar, kıtlık, toprak kayıpları ve askerî faaliyetlerin durması gibi olaylarla sebep olan Büyük Berberî İsyanı, ilgili dönem içerisinde Endülüs’teki Müslüman hâkimiyetinin kökten sarsılmasına yol açmıştır.

Many rebellious movements took place in the history of Islam starting from the time of the Prophet. In general, these revolts, which took place in a religious, economic, political and social framework, deeply affected the state and society that existed in the region where they took place. The rebellious movements examined in this article are the Berber rebellious movements that took place in Andalusia between 94/715 and 138/756. During this period, also known as the period of governors, two Berber revolts took place. The first of these, the rebellious movement carried out by Munisa, the Berber commander, in the north, emerged due to the harsh policies that the Umayyads applied to the Maghrib Berbers. The main result of this revolt was the weakening of Muslim rule in the northern regions after the revolt. Christians, who were trying to gain dominance in the northern regions, started to lay the foundation of the Reconquista, which expresses the ideal of taking Andalusia back from the Muslims. The other rebellious movement that took place during the period of governors was the Great Berber Revolt. This rebellion movement has been studied by many researchers, especially orientalists. In this study, on the other hand, this rebellion movement was put forward based on the main sources, and the relevant opinions and comments were tried to be examined within the framework of these sources. This rebellious movement, which resulted in events such as throne fights, civil wars, famine, land losses and cessation of military activities in Andalusia, caused the Muslim domination in Andalusia to be shaken radically during the relevant period.