Planning experience on the factors affecting the physical land use change and temporal change in the Eastern Black Sea coastal settlements; the case of Çayeli

Abstract

Coastal settlements have a dynamic and complex structure, and are constantly changing due to human and partially natural reasons. In this context, it is important to know the reasons that physically change the coastal cities and to create future plans in the light of these data. It was aimed the factors affecting the physical land use change in the Eastern Black Sea coastal settlements are specifiedto determine the change speed and to make correct and effective plan decisions of these changes in 4 different periods (according to maps obtained from institutions) from the past to the present of Çayeli district. The study area is the Çayeli district of Rize province, which has a rugged topographic structure in the Eastern Black Sea Coastal Region. In the study, the factors affecting the physical land use change in the Eastern Black Sea coastal settlements are specified and the temporal and spatial physical land use change (7 land use parameters; settlement, transportation, coastal areas, urban open green areas, forests, agricultural areas, and industrial areas) process (GIS) of Rize province Çayeli district. The land uses, which directly affect the identity of the city, have changed in parallel with the urbanization in Çayeli district. It has been determined that the most change in the district, which experienced a rapid change process from 1959 to 2000, was in the industrial areas, transportation and settlement, respectively. Especially in the 1980s, it was observed that there was a decrease in open green areas, urban agricultural areas and forest areas with the effect of urbanization. In this context, new planning and design scenarios for the development of the city are included in order to create a livable and sustainable coastal city. In order to create a sustainable environment, this study will form a basis for other studies about a city where energy is used effectively, human-oriented, cultural and historical values are protected, urban areas are developed with long-term plans, and in this process, urban agricultural areas and open green areas are protected.

: Kıyı yerleşimleri dinamik ve karmaşık bir yapıya sahip olup, beşeri ve kısmen doğal nedenlerle sürekli değişime uğramaktadır. Bu kapsamda kıyı kentlerini fiziki olarak değişime uğratan nedenlerin bilinmesi ve bu veriler ışığında geleceğe yönelik planlar oluşturulması önemlidir. Doğu Karadeniz kıyı yerleşimlerinde fiziki alan değişimini etkileyen faktörlerin belirlenmesi, Çayeli ilçesinin geçmişten günümüze 4 farklı dönemde (kurumlardan elde edilen haritalara göre) değişim yönünün ve hızının belirlenmesi, doğru ve etkili plan kararlarının oluşturulması amaçlanmıştır. Çalışma alanı, Doğu Karadeniz Kıyı Bölgesinde engebeli bir topoğrafik yapıya sahip Rize ili Çayeli ilçesidir. Çalışmada, Doğu Karadeniz kıyı yerleşimlerinde fiziki alan kullanım değişimini etkileyen faktörler belirtilmiş ve Rize ili Çayeli ilçesinin zamansal ve mekânsal fiziki alan değişiminde (7 arazi kullanım parametresi; yerleşim, ulaşım, kıyı alanları, açık yeşil alanlar, ormanlar, tarım alanları ve endüstri alanları) yaşanan süreç (CBS) belirlenmiştir. Zamansal değişimler, hava fotoğrafları, uydu görüntüleri, topoğrafik haritalar ile CBS kullanılarak tespit edilmiştir. Kentin kimliğini doğrudan etkileyen arazi kullanımları, Çayeli ilçesinde kentleşmeye paralel olarak değişmiştir. 1959'dan 2000 yılına kadar hızlı bir değişim süreci yaşayan ilçede en fazla değişimin sırasıyla sanayi alanları, ulaşım ve yerleşim dokusunda olduğu tespit edilmiştir. Özellikle 1980’li yıllarda kentleşmenin etkisi ile açık yeşil alanlar, kentsel tarım alanları ve orman alanlarında azalma meydana geldiği görülmüştür. Bu kapsamda yaşanabilir ve sürdürülebilir bir kıyı kenti oluşturmak için kentin gelişimine yönelik yeni planlama ve tasarım senaryolarına yer verilmiştir. Bu çalışma sürdürülebilir bir çevre oluşturmak adına, enerjinin etkin kullanıldığı, insan odaklı, kültürel ve tarihi değerlerin korunduğu, kentsel alanların uzun vadeli planlarla geliştirildiği ve bu süreçte kent içi tarım alanları ve açık yeşil alanların korunduğu bir kent için diğer çalışmalara altlık oluşturacak niteliktedir.