İbn Atıyye ve İbn Cüzey tefsirlerinin mukaddimelerinde yer alan kıraat meselelerine mukayeseli bir bakış

Abstract

Endülüs tefsir geleneğinin önemli simalarından olan İbn Atıyye (ö. 541/1147) ve İbn Cüzey (ö. 741/1340), iki asır arayla yazmış oldukları tefsirlerinin mukaddimelerinde ulûmü’lKur’ân’a dair birçok hususu ele almışlardır. Gerek İbn Atıyye’nin el-Muharrerü’l-vecîz’inin mukaddimesinde gerekse İbn Cüzey’in daha muhtasar tarzda kaleme aldığı et-Teshîl li- ‘ulûmi’t-tenzîl’inin mukaddimesinde kıraat ilmini ilgilendiren bazı konu başlıklarının varlığı dikkat çekmektedir. Söz konusu başlıklarda Kur’ân’ın fazileti, Kur’ân’ın cem‘i ve istinsâhı, yedi harf meselesi, kıraat imamları, vakflar, isti‘âze ve besmele gibi bahisler yer almaktadır. İbn Atıyye, İbn Cüzey’den farklı olarak mukaddimesinde yedi harf meselesini ele alırken, İbn Cüzey’in ise kıraat imamları ve vakflarla ilgili müstakil başlıklara yer verdiği görülmektedir. et-Teshîl’in en önemli kaynaklarından olan el-Muharrer’in, mukaddimesinde yer alan kıraat meseleleri bağlamında et-Teshîl’e etkisi ne düzeydedir? Ele alınan kıraat konularının benzerliği ve farklılığı ne derece söz konusudur? Müfessirlerin kıraat ilmine dair hususları ele alış tarzı nasıldır? Çalışmamızda bu sorulara cevap aranmış, bahse konu mukaddimeler kıraat ilmi konuları çerçevesinde değerlendirilmeye tâbi tutulmuştur.

Ibn ʿAṭiyya (d. 541/1147) and Ibn Juzayy (d. 741/1340), who are important scholars of the Andalusian exegetical tradition, discussed many issues about Qurʾānic sciences in the introduction of their exegeses that had been written two centuries apart. It is noteworthy that there are some topics concerning the science of recitation, both in the introduction of Ibn ʿAṭiyya's al-Muḥarrar al-Wajīz and in the introduction of Ibn Juzayy's al-Tashīl li-‘Ulūm al-Tanzīl which was written more concisely. These titles include the merits of the Qurʾān, the compilation and copying of the Qurʾān, the issue of seven letters, recitation imāms, stop signs, istiʿadhah and basmala. Unlike Ibn Juzayy, while Ibn ʿAṭiyya deals with the issue of seven letters in her introduction, it is seen that Ibn Juzayy has included separate titles about recitation imāms and foundations. To what extend is al-Tashīl influenced by al-Muḥarrar, one of the most important sources of al-Tashīl, in the context of the recitation issues in his introduction? To what extent are there similarities and differences in the recitation topics discussed? What is the way in which the commentators deal with the issues related to the recitation tradition? In this study, we will seek out answers to these questions, and the introductions will be evaluated within the framework of the science of recitation