Bursevî'nin Nesih konusunu değerlendirmesi

Abstract

Nesih meselesi, Kur’ân tefsirinin doğru ve sağlıklı olarak yapılabilmesi ya da hükümlerin doğru çıkarılabilmesi açısından önem teşkil eden ilimler arasında yer almaktadır. Bu çalışmada, Osmanlı Devleti’nin velûd âlimleri arasında sayılan müfessir İsmâil Hakkı Bursevî’nin çeyrek asra yakın zamanda bir yandan halka vaaz olarak sunduğu diğer yandan da kaleme aldığı tefsiri Rûhu’l-beyân başta olmak üzere Temâmü’l-feyz ve Kitâbü’n-netice adlı eserlerinde nesih meselesini nasıl değerlendirdiği gösterilmeye çalışılmıştır. Öncelikle nesih kavramına kısaca değinilerek, Kur’ân’da neshin yer alıp almadığına dair bazı görüşlere yer verilmiştir. Ardından müfessirin nesih kavramına yüklediği anlamlar tespit edilerek, nesih çeşitlerini örneklendirmesi gösterilmiş ve nesihte dikkat çektiği hikmetler üzerinde durulmuştur. Ayrıca müfessirin Kur’ân’ın zâhirinde ya da bâtınında neshi nasıl kabul ettiğine yönelik düşünceleri belirtilmiştir. Bununla birlikte neshin diğer şeriatlardaki durumu hakkındaki düşünceleri incelenmiştir. Neticede Bursevî’nin Kur’ân âyetlerinin birbirini neshini uygun bulduğu ve âyetin sünneti neshi ya da sünnetin âyeti neshine müspet yaklaştığı tespit edilmiştir. Tefsirinde işârî yorumların fazla olmasına rağmen neshi işârî açıdan değerlendirmediği görülmüştür.

The issue of naskh is among the sciences which are important for the correct and reliable interpretation of the Qur’an or for the correct understanding of the provisions. In this study, it was shown how exegete İsmâil Hakkı Bursevî, who is considered among the prolific scholars of the Ottoman Empire, focused on the issue of naskh in his commentary Rûhu’l-beyân, which he wrote within a quarter of a century and preached to the public, as well as in his works Temâmü’l-feyz and Kitâbü’n-netice. First, the concept of naskh was mentioned, and whether naskh is included in the Qur’an was discussed. Then, the meanings that the exegete attributed to the concept of naskh were determined, his exemplification of the types of naskh was shown, and the wisdoms he drew attention to in naskh were empha-sized. In addition, the thoughts of the exegete on how the Qur’an accepts naskh were given, and his handling of the situation of naskh in other sharia were discussed. As a result, it was determined that Bursevî found the naskh of the verses of the Qur’an appropriate and approached the naskh of the sunnah of the verse or the naskh of the verse of the sunnah positively. Although there are many sufi interpretations in his commentary, it was understood that he did not evaluate the issue of naskh in such a context.