Tarihsel perspektiften hareketle Irak, Suriye ve Libya’da yaşanan enerji savaşlarının analizi

Abstract

20. yüzyılda Ortadoğu’da petrol ve doğal gaz kaynakları açısından zengin ülkelerin ekonomik, sosyal ve teknolojik açıdan sınırlı imkanlara sahip olması, Batılı ülkelerin kaynak zengini ülkeler üzerinde hakimiyet kurmasına ve bu ülkeleri sömürge haline getirmesine zemin hazırlamıştır. Bu anlamda Ortadoğu’da başlayan Batılı ülkelerin enerji kaynaklarını kontrol etme mücadelesi 21. yüzyılda Kuzey Afrika’ya da sıçramıştır. Böylece enerji kaynakları için sürdürülen mücadele, I. Dünya Savaşı’ndan Arap Baharı’nın tetiklediği Ortadoğu ve Kuzey Afrika’daki iç savaşlara kadar hız kesmeden devam etmiştir. 11 Eylül saldırıları sonrası Irak, Arap Baharı’nın ardından Suriye ve Libya, görünürde iç savaşın yaşandığı ancak gerçekte enerji kaynakları için kapsamlı bir mücadelenin yürütüldüğü, Batılı ülkelerin ve bölgesel güçlerin vekalet savaşlarına sahne olan ülkeler haline gelmiştir. Bu kapsamda bu çalışmada, 20. yüzyılda yaşanan krizlerden hareketle Irak, Suriye ve Libya’daki enerji savaşları analiz edilmiş ve bu savaşların farklılaşan, benzeşen yönleri ve değişen aktörleri üzerinde durulmuştur. Çalışmada enerji savaşlarına müdahil olan küresel ve bölgesel aktörlerin yürüttüğü mücadele ve bu aktörlerin siyasi hedefleri tartışılmıştır. Tarihsel bir bakış açısıyla küresel enerji rekabetinin ve enerji kaynaklarının kaynak zengini ülkelerin siyasi tarihini nasıl etkilediği sorusunun cevabı aranmıştır.

The fact that the countries with rich oil and natural gas resources in the Middle East and North Africa have limited economic, social and technological opportunities has paved the way for Western countries to rule over and to colonise these resource-rich lands. In this regard, the struggle of Western countries to control energy resources that started in the Middle East has spread to North Africa in the 21st century. From World War I until the eruption of civil wars in the Middle East and North Africa triggered by the Arab Spring, the struggle for energy resources has continued without slowing down. Syria and Libya after the Arab Spring and Iraq after 9/11 have witnessed civil wars. However, in reality there has been an uphill battle for energy sources. As a result, these countries have been witnessing proxy wars between Western countries and regional powers. In this context, this study analyzes energy wars in Iraq, Syria and Libya based on the crises in the 20th century, including the differing and similar aspects and the changing agents of these wars. The study examines the struggle of global and regional actors involved in energy wars and their political goals. From a historical perspective, an answer has been sought to the question of how global energy competition and energy resources affect the political history of resource-rich countries.