Tefsirde sahâbe ihtilafı: Taberî örneği (Es-Seb`u't-Tıvâl bağlamında)

Abstract

Sahâbe tefsirinde meydana gelen ihtilafları konu alan bu çalışma, Taberî tefsirinde es-seb`u't-tıvâl kapsamında elde edilen rivayetleri söz konusu etmektedir. Taberî'nin, bir âyetin tefsirine dair nakledilen farklı rivayetleri ihtilaf olarak addedip, bu rivayetleri tasnif etmesi ve genellikle tercih belirterek değerlendirmelerde bulunması tez için önem arz etmektedir. Bu kapsamda sahâbe, tâbiîn ve Taberî'nin kendi dönemine kadar gelen rivayetlerin, terimsel anlamda bir tasnife tabi tutulmadığı ifade edilmelidir. Daha sonraki dönemlerde tefsir alanında meydana gelen ihtilaflar, İbn Teymiyye'nin öncülüğünü yaptığı "tenevvü" ve "tezat" ihtilafı kapsamında tasnif edilmiştir. Bu ayrım çerçevesinde ortaya çıkan ihtilafların bir kısmı olumlu manadaki tenevvü ihtilafı kavramına derc edilirken, bir kısmı da tefrikaya sebep olan ihtilaflar anlamında tezat kavramı içerisinde değerlendirilmiştir. Bu çalışma ile tenevvü ve tezat ihtilaflarına dair yaklaşımlar incelenmekte ve rivayetlerin niteliği tartışılmaktadır. Sahâbe ihtilafları genel olarak tenevvü ihtilafı kapsamında değerlendirilmektedir. Bunun temel sebebi "tezat" ihtilafına yüklenen anlam olduğu gibi, dinin kendilerinden alındığı kişilerin dini konularda ayrılığa düşmesi fikrinin reddinden de kaynaklanmaktadır. Bu çalışma ile tenevvü ihtilafının cem edilmesi mümkün olan, âyetin kapsamına dâhil olan, aynı müsemmaya işaret eden ihtilaflar; tezat ihtilafının ise telifi mümkün olmayan, farklı müsemmalara işaret eden ihtilaflar şeklinde kabul edilerek her iki ihtilafın da sahâbe tefsirinde meydana geldiği gösterilmeye çalışılmıştır. This study which mentions the controversies in tafsirs of sahaba discusses the narratives that are within in the context of seb'u't-tıvâl in the tafsir of Taberî. The case that Taberi accepts different narratives about verses as controversy, classifies this narratives, expresses preference and evaluates among them is important fort his thesis. The narratives of sahaba and tabiin, and up to Taberî are not categorised in a terminological sense. But the controversies that have occured in tafsir in later periods are classified in two categories: "tenevvu" and "tezat", led by Ibn Taymiyya. Within the frame of this classification, some of the controversies are added to concept of tenevvu in positive meaning and some others are included in concept of tezad in the meaning of disagreements which causes discursion. In this study, it is examined approaches to tenevvu and tezad, and is discusses qualification of narratives. The controversies of sahabas are considered generally within the scope of tenevvu disagreements. It is caused both by the meaning that is attributed to tezad disagreements and by the rejection of the idea that those who are learned religion from them may fall into separation in religious matters. In this study it is discoursed that tafsirs of sahabas is seen both tenevvü disagreements (which may be totted, are within the scope of the versus and refered to same indicative) and tezad disagreement (which may not been compiled and refered to different indicative).