Kültür marulu (Lactuca sativa L.) ile yabani akrabalarının yaprak mikromorfolojileri

Abstract

Kültür marulu (Lactuca sativa L.) dünya genelinde tüketilen ve ekonomik değere sahip otsu bir bitkidir. Bu türün birincil gen havuzunda yabani L. serriola L., L. aculeata Boiss. & Kotschy, L. azerbaijanica Rech. f., L. georgica Grossh. ve L. scarioloides Boiss. yer alırken ikincil gen havuzunda ise L. saligna L. yer almaktadır. Bu çalışmada ekonomik öneminden dolayı çeşitli çalışmalara konu L. sativa’nın birincil ve ikincil gen havuzunda yer alan yabani akrabalarının yaprak mikromorfolojilerinin ortaya konulması ve mikromofolojik karakterlere dayalı akrabalık ilişkilerinin fenetik analizler yoluyla değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaca ulaşmak için çoklu örnekleme üzerinden türlere ait yaprakların karakter durumları belirlenmiş ve saysısal analizlere tabi tutulmuştur. Çalışılan diğer mikromofolojik özellikler içerisinde en çok varyasyon epikutikular mum yoğunluğunda ve mum tipinde gözlenmiştir. Diğer taraftan epidermis hücrelerinin antiklinal ve periklinal (L. georgica hariç) çeperleri tür içerisinde kararlılık göstermektedir. Yaprak alt yüzeyindeki tüy durumu da L. saligna hariç tür içinde kararlılık göstermektedir. Mikromorfolojik verilere göre L. sativa’ya en yakın tür L. saligna olup epidermis hücrelerine ait antiklinal çeperin dalgalı (undulat) olması iki türde paylaşılan ortak karakter durumudur. Elde edilen bu veriler ışığında epidermis hücrelerinin antiklinal-periklinal çeperleri ve tüy durumu Lactuca cinsi içerisinde sistematik çalışmalarda taksonlar arasında sınırları belirlemek için ayırt edici karakter olarak kullanılabilir.

Cultivated lettuce (Lactuca sativa L.) is an economically important weedy plant for human consumption at worldwide. The primary gene pool of L. sativa consists of wild L. serriola L., L. aculeata Boiss. & Kotschy, L. azerbaijanica Rech. f., L. georgica Grossh. and L. scarioloides Boiss. while L. saligna L. is in its secondary gene pool. L. sativa has been subjected to various studies due to its economic importance. This study aims to reveal leaf micromorphology of the taxa in the primary and secondary gene pool of L. sativa and determinate these relationships based on leaf micromophological characters through phenetic analysis. In order to achieve these aims, character states of leaves belonging to the taxa were determined through multiple sampling and these data were subjected to analysis. The most variation was observed in density of epicuticular wax and wax type among the studied micromorphological characters. On the other hand the states of anticlinal and periclinal walls of epidermis cells are stable within the taxa (except L. georgica). Indumentum on abaxial leaf surface is also stable within the taxa except L. saligna. According to the micromorphological data, L. saligna is the closest species to L. sativa and undulate anticlinal wall of epidermis cells is shared common character state for both taxa. In the light of these findings, anticlinalpericlinal walls of epidermis cells and indumentum can be used as distinctive characters to determine the boundaries between taxa in systematic studies in Lactuca.