II. Abdülhamid dönemi Irak'ında şiîliğin yayılma dinamikleri

Abstract

Irak’ta Şiî varlığı, tarih boyunca bir dizi önemli hadise ile bağlantılıdır. Emevîler, Abbasîler, Büveyhîler, Selçuklular, Moğollar ve Safevîler dönemleri, bölgenin dinî ve politik yapısını şekillendirmiştir. Özellikle Safevîlerin Şiîliği resmi mezhep olarak benimsemesi ve mezhebi yayma çabaları, bölgedeki mezhepsel yapının dönüşümünde etkili olmuştur. Osmanlı döneminde ise II. Abdülhamid’in politikaları, İslamî birliği ve Osmanlı halifeliğinin otoritesini pekiştirme amacını taşımıştır. Ancak Şiî nüfusun varlığı ve etkinliği, bu politikaların Irak’ta uygulanmasında bazı zorluklara yol açmıştır. Irak’taki Şiîliğin yayılmasının sebepleri arasında demografik değişimler, Safevîlerin ardından Kaçarların etkisi ve bölgesel dinî dinamikler bulunmaktadır. Ayrıca, bölgedeki eğitim eksiklikleri ve Osmanlı yönetiminin bazı politikaları da Şiîliğin yayılmasına zemin hazırlamıştır. Bu bağlamda, II. Abdülhamid döneminde Irak’ta Şiîliğin yayılmasını engellemeye yönelik teşebbüsler, Osmanlı İmparatorluğu’nun bölgedeki dinî ve mezhebî yapıyı yönlendirme çabalarını kavramak açısından önemli bir yer tutmakta, bu durumun detaylı bir şekilde incelenmesi ise araştırmamızın temel gayesini oluşturmaktadır. Araştırmanın kapsamı II. Abdülhamid’in tahtta olduğu dönemi (1876-1909) içermekte ve özellikle Irak’taki demografik, sosyal ve dinî değişimlere odaklanmaktadır. Araştırma, Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde yer alan birincil kaynaklardan ve Şiîlikle ilgili çağdaş literatürden faydalanmaktadır. Metodoloji olarak, belge analizi ve tarihsel yorumlama teknikleri kullanılmıştır. Sonuç olarak, araş